Викиказына:Категориялар

From Wikimedia Commons, the free media repository
Jump to navigation Jump to search
This page is a translated version of a page Commons:Categories and the translation is 99% complete. Changes to the translation template, respectively the source language can be submitted through Commons:Categories and have to be approved by a translation administrator.
Outdated translations are marked like this.
Other languages:

Shortcuts: COM:C • COM:CAT

This page is a translation of an official policy on Wikimedia Commons. It may be incomplete, out of date and/or unreliable. Bear in mind that official text is only the English version.

Категориялар MediaWiki программалык куралы, окшош барактарды жана медианы топтоого арналган атайын барак. Иш жүзүндө, бул сиз бир предметти берилген категория менен байланыштырасыз дегенди билдирет. Категориянын аталышы теманы болжолдоо үчүн жетиштүү болушу керек, бирок аны так аныктоо үчүн кошумча текст пайдалуу болушу мүмкүн. Категория түзүмү Викиказынада файлдарды уюштуруунун жана издөөнүн негизги жолу болуп саналат. Ар бир файлды категория түзүмүн карап чыгуу менен табуу абдан маанилүү. Бул үчүн, ар бир файл түздөн-түз категорияга жайгаштырылышы керек. Ар бир категория, өз кезегинде, иерархиялык структураны түзүп, жалпы категориялардын ичинде жайгаштырылышы керек.

Ыкчам колдонмо

1. Тиешелүү категорияларды кантип тапса болот

  • Издөө системасынын жардамы менен категорияларды табыңыз (Категориялоо боюнча кеңештерди караңыз)
  • Окшош файлдар кандайча категорияланганын текшериңиз (айрымдары категорияга кирбей же туура эмес көрсөтүлүп калышы мүмкүн)
  • Жалпы категориялары бар негизги категорияларды издөөдөн баштаңыз (Категория:Темалар)
  • Бул категориялардан баштап, тиешелүү категорияны табуу үчүн алардын негизги же суб-категорияларын текшериңиз. Өтө жалпы категорияларды тандоодон алыс болуңуз.

2. Файлга категорияларды кошуңуз

Викиказынадагы категория түзүмү (структурасы)

Принциптер

Shortcut

Негизги принциптери болуп төмөнкүлөр саналат:

Иерархиялык принцип

Категориялардын структурасы бир түпкү Category:CommonsRoot категориясы бар, көп иерархиялык болушу керек. Бардык категориялар (CommonsRootду кошпогондо) жок дегенде бир башка категорияга киргизилиши керек. Биринчи жана акыркы категориянын ортосундагы байланыш жабылбашы керек (башкача айтканда, категория өзүн камтыбашы керек).

Модулдуулук принциби

Барак (файл, категория) эң спецификалык (конкреттүү же эң деталдуу) категорияга же бул баракка туура келген категорияларга жайгаштырылышы керек (белгилүү бир баракты жалпы категорияларга жайгаштыруу сунушталбайт). Бир категорияда бир нече негизги категориялары (суперкатегориялар) болушу мүмкүн. Категория эки (же андан көп) ар кандай критерийлерди айкалыштыра алат; мындай категориялар "композиттик категориялар" же "кесилиш категориялары" деп аталат. Мисалы: Чиркөөлөрдүн түпкү категориясы Категория:Чиркөөлөр жана Россиянын түпкү категориясы Категория:Россия жалпы Россиядагы чиркөөлөр субкатегориясына ээ.

Жөнөкөйлүк принциби

Бул принцип өтө көп түрдүү критерийлерди бириктирбөөнү сунуш кылат.

Тандоо принциби

Биз бир эле категорияга ар кандай предметтерге таандык элементтерди классификациялабашыбыз керек. Ар бир темада бир категория болушу керек. Көп предметтик категориялардан качуу керек. Категориянын аталышы омоним болбошу керек.

Универсалдуулук принциби

Бир эле элементтер бардык өлкөлөр үчүн жана категориялардын бардык деңгээлдеринде бирдей категория аталыштарына ээ болушу керек. Категориялаштыруу структурасы мүмкүн болушунча системалуу жана бирдиктүү болууга тийиш, жергиликтүү диалектилерди жана терминологияны мүмкүн болсо универсалдуулуктун пайдасына алмаштырылышы керек. Аналогиялык категориялоо бутактары аналогиялык түзүлүшкө ээ болушу керек.

Категориялардын ортосундагы мамилелерди көрсөтүүнүн түрлөрү

Категориянын түзүмү (структурасы) түшүнүктөрдүн иерархиясын чагылдырышы керек, эң жалпы түшүнүктөн эң конкреттүү түшүнүккө өтүү керек. Структура көп сандагы байланыш түрлөрүн колдонот жана бириктирет, б.а.

  • Гипонимдер: сорт/түр/түрү… (адатта биологиялык таксономияда) Адатта категорияларда англисче сөз колдонулат.
  • Меронимдер:…нын бир бөлүгү,… мүчөсү (адатта географиялык бөлүнүү, имарат/бөлмө, түзүлүш/компонент ж.б. үчүн колдонулат).
  • Атрибуттары:
    • Сапаттык жана жалпы атрибуттар (түсү, формасы, өлчөмү, жөндөмдүүлүгү же майыптыгы, улуту, техникасы, сапаты, сыйлыктары...)
    • Жайгашкан жери: кайдан, жылы…, кайдан
    • Убакыт: качан (убакыт/окуя, убакыт/сүрөттөлгөн кырдаал, туулган, башталышы же курулушу, өлгөн учур, бузуу же токтотуу ж.б.у.с.)
  • Агенттик жана таасир берүүчү факторлор менен байланыштар: (жаратуучу/жумуш, аппарат/продукт, компания/продукт, тартип же кесип/алардын субъекттери жана шарттары, ата-эне/балдар, баш ийүү, менчик ээси/мүлк, демилгечи/жолдоочу, ага арналган субъект/башка субъекттер же анын аты, предмети/анын дубликаты, имитациясы, сүрөттөлүшү же символу ж.б.у.с.)
  • Өзгөртүү: оригиналдуу/өзгөртүлгөн модификацияланган/оригиналдуу (циклдик структурадан качуу) - аталышы өзгөртүлгөн, кайра курулган же өзгөртүлгөн (трансформацияланган) объект (предмет).

Негизги категориялар

Эң жогорку категориялар (түздөн-түз CommonsRoot ичинде камтылгандар) категория түзүмүн камтылган категориялардын максаты боюнча бөлүшөт:

  • Category:Topics – тема боюнча сорттоо үчүн жалпы категория. Бардык медиа файлдарды табуу оңой болушу үчүн бул категорияга бөлүнүшү керек. Актуалдуу категориялар калыптар аркылуу киргизилбеши керек.
  • Category:Copyright statuses – лицензия боюнча сорттоо үчүн жалпы категория. Бардык медиа файлдар ушул лицензия категорияларына бөлүнүшү керек. Бул категория түрү бардык калыптарда камтылган.
  • Category:Media by source – булагы боюнча сорттоо үчүн жалпы категория (китептер, жыйнактар, веб-сайттар ж.б.). Категориянын бул түрү көбүнчө калып менен кошулат.
  • Category:Media types –медиа контенттин түрү боюнча сорттоо үчүн жалпы категория. Сураныч, Викиказына файлдарынын басымдуу көпчүлүгү кандайдыр бир түрдөгү сүрөттөр болгондуктан, категориялаштыруунун бул түрү кээде сүрөттөр үчүн жок кылынарын эске алыңыз.
  • Category:Commons – Бкызмат барактарын жана барактарды сорттоо үчүн жалпы категория (Commons:- жана Жардам:-). Ар бир тилдеги которулган барактар "Category:Commons-ISO-LANGUAGE-CODE" стилин колдонуу аркылуу тил категориясы боюнча топтоштурулган. Category:Commons-en түзүмү ар бир башка тилдин суб категориясы үчүн үлгү иерархиясы болуп саналат. Категорияда же барак аттарында эки кош чекит колдонбоңуз. Бул талкууну жана Жардам:Атталыш мейкиндиктери караңыз.
Category:Commons maintenance content деген субкатегория бар, ал Викиказынанын глобалдык жалпы мазмунун атайын тейлөөгө арналган жана которулбайт. Бардык медиа файлдар төмөндөгү биринчи 4 категорияга бөлүнүшү керек, бирок көйгөйлөрү бар жана оңдоону талап кылган ГАНА файлдар Category:Commons maintenance content суб-категориясында болушу керек.
  • Category:User categories – бул Викиказына колдонуучуларынын галереялары, сүрөттөрү жана тексттери, алар сүйлөгөн тил сыяктуу нерселер боюнча иреттелген категориялар үчүн.

Ал ошондой эле англис тилинде болушу керек эмес колдонуучу галереялар үчүн арналган Category:User galleries камтыйт.

Категорияларды кантип колдонуу керек

Башкалардын мазмунду таап жана колдонуусун жеңилдетүү үчүн сиз ар дайым темалар боюнча категорияларга жана/же галереяларга жайгаштырышыңыз керек.

Жаңы категорияны түзүшүңүз керек болгон учурлар сейрек кездешет. Муну жасоодон мурун, учурдагы категория түзүмү жана Викиказына эрежелери менен тааныш экениңизди текшериңиз. Сураныч, темаңыз үчүн категория схемасы же Викиказына долбоору бар-жогун карап көрүңүз жана анда сүрөттөлгөн конвенцияларды аткарыңыз.

Категориянын аттары

Категориялардын аталыштары көбүнчө англис тилинде болушу керек (Викиказына:Тил саясаты бөлүмүн караңыз). Бирок, кээ бир энчилүү аттар, биологиялык таксондор жана англисче эмес аталыштар көбүнчө англис тилинде колдонулган аталыштар сыяктуу өзгөчөлүктөр бар (же англис тилиндеги версиясын колдонуунун эч кандай далили жок). Latin alphabets баштапкы түрүндө колдонулат, анын ичинде диакритика жана туунду тамгалар, латын эмес алфавиттер англис латын графикасына транскрипцияланган. Негизги англисче символдор (ISO/IEC 646) улуттук варианттарга же кеңейтилген символдор топтомуна (мисалы, "тармал" дегенге караганда "түз" апострофтар) артыкчылыктуу.

  • Объекттердин же адамдардын түрлөрү же топтору көбүнчө көптүк формада аталышы керек: Category:Tools, Category:Artists, Category:Lakes, Category:Paintings, Category:Sculptures, Category:Popes ж.б. жана мүмкүн болсо англис тилинде.
  • Жалпы темалар же иш-аракеттер үчүн ат жекече түрдө талап кылынат, адатта: Category:History, Category:Weather, Category:Music, Category:Painting, Category:Sculpture, Category:Papacy ж.б. жана мүмкүн болсо англис тилинде.
  • Кайсы бир жеке объект (конкреттүү адам, имарат, эстелик, искусство чыгармасы, уюм, окуя ж.б.) жалпысынан сингулярдык форманы колдонот (бирок дайыма эмес). Белгиленген англисче варианты жок Proper nouns атайын которулбайт, бирок түпнуска формасын колдонушат.

Субкатегорияларды аты боюнча топтоштурган категориялар көбүнчө "алфавит боюнча" эмес, "аты боюнча" аталышы керек (мисалы: Category:Ships by name).

Бизде дагы эле категориялардын аталыштары үчүн интернационалдаштыруу дагы эле жок, бирок бул MediaWiki кыймылдаткычына өзгөртүүлөрдү киргизүү менен чечилиши керек. (T31928: Категорияларда да ар бир колдонуучунун тилине которулган аталыштарды көрсөтүү караңыз.) Ар бир тил үчүн кайталанган категория топторун түзүү жакшы нерсеге алып келбейт.

MediaWikiнин категория өзгөчөлүгүн жалпы талкуулоо үчүн, категориялар боюнча барагын караңыз.

Барактарды категориялаштыруу

Категорияга баракты (бул сүрөт, галерея же башка категория барагы болсун) кошуу үчүн барактын аягына төмөнкү кодду кошуңуз.

[[Category:Категориянын аты]]

Мисалы: сиз кометанын орбитасын көрсөткөн диаграмманы жүктөп жатсаңыз, сүрөттүн сүрөттөмө барагына төмөнкүлөрдү кошсоңуз болот: 

[[Category:Astronomical diagrams]]
[[Category:Comets]]

Бул диаграмманы Астрономиялык диаграммалар жана Кометалар категорияларында көрсөтөт.

Жүктөлгөн нерселериңиз жана галереяларыңыз үчүн жакшы категорияларды кантип табуу керектиги жөнүндө маалымат алуу үчүн, төмөндөгү Тийиштүү категорияны табыңыз бөлүмүн окуңуз.

Жаңы категория түзүү

Жаңы категория түзүү үчүн:

  1. Максатка кызмат кыла турган категория жок экенине ынануу үчүн кылдат издөө жасаңыз.
  2. Жаңы категорияга коюлушу керек болгон сүрөттөрдү (же галереяны же башка барактарды) табыңыз. Бул баракты түзөтүп, аягында жаңы категория шилтемесин киргизиңиз. Мисалы: [[Category:Title]]. Түзөтүлгөн баракты сактаңыз. Жаңы категория барактын ылдый жагында кызыл шилтеме катары пайда болот.
  3. Ошол кызыл шилтемени басыңыз. Жаңы бош категория барагын түзөтүү барагы пайда болот. Эми сиз башка вики-барактар сыяктуу категорияны түзөтө аласыз.

Категория барагы төмөнкү маалыматтарды камтышы керек (маанилүүлүгү боюнча тизмеленген):

  • Категория-шилтемелери аны бир же бир нече негизги категорияларына киргизет. Жаңы барактын ылдый жагына [[Category:Relevant categories]]. формасындагы саптарды киргизиңиз.
  • Категорияда эмне болушу керектигин түшүндүргөн кыскача сүрөттөмө текст жазыңыз, эгер аталышы өз алдынча жетиштүү түрдө ачык-айкын болбосо. Белгилүү тилдердеги сүрөттөмөлөргө калыптар аркылуу коюуга болот. Мисалы: калып менен абхазча сүрөттөө үчүн {{ab|...}}, англис тилинде сүрөттөө үчүн {{en|...}} ж.б., Викиказына:Галереялар үчүн калыптар тизмеленгендей); же {{көп тилдүү сүрөттөмө}} калыбын колдонуу, эгер бар болсо, колдонуучунун каалаган тилинде гана сүрөттөмөсүн көрсөтүү.
  • Эгер категория аталышынан башка нерсе боюнча иреттелиши керек болсо, {{DEFAULTSORT:}} кошуңуз. Мисалы, алфавит боюнча иреттөө адам жөнүндөгү категория үчүн иштебейт. Мындай категориялар үчүн интервикиден кийин туура сорттоо үчүн {{DEFAULTSORT:Familya, firstname}} сыяктуу сапты киргизиңиз. Чоо-жайы үчүн meta:Categories#Sort key караңыз.
  • Категорияны түзгөндөн кийин, көпчүлүк учурда аны Викимаалымат (Wikidata) менен байланыштырышыңыз керек. Муну кол менен жасоо үчүн биз Википедиядан макаланы табабыз (категория эмне жөнүндө) — бул англисчеби же башкабы, маанилүү эмес — жана Викимаалыматтагы "Маалымат элементи" шилтемесине өтүңүз, мында:
  1. киргениңизди текшериңиз (критикалык эмес, бирок керектүү);
  2. шилтеме кошуу: Башка сайттар → commons (Wikimedia Commons) → Категория:категориянын аталышы [1]
  3. Enter баскычын басыңыз.

Бул кампадагы жаңы түзүлгөн категория үчүн. Альтернатива катары, аны түзүүдө объекттин Q-санын сызыкчалардын ордуна көрсөтүү менен {{Wikidata Infobox|qid=Q▗▗▗▗▗▗▗}} калыпты кошуңуз (көрүнүүчү Wikidata бетинин URL дарегинде). Кандай болбосун, андан аркы категорияларга кам көрүлөт.

Категориянын белгилүү класстарга бөлүү боюнча #Кантип категорияларга бөлүнөт: Тема боюнча көрсөтмөнү да караңыз. Мисалы:#Адамдар жөнүндө категориялар.

Категорияларды сорттоо

Эгерде категория категориянын аталышынан башка сап боюнча иреттелиши керек болсо, анда эки жол бар:

Сорттоону аныктоо (саптарды сорттоо) бардык негизги категориялар үчүн: 

{{DEFAULTSORT:сорттоо баскычы}}
[[Category:Негизги категория А]]
[[Category:Негизги категория Б]]
Бул категорияны бардык ата-энелик категорияларга белгиленген сорттоо ачкычы боюнча иреттейт. Мисалы: адам жөнүндө категориянын аталышы туура сорттоочу сап болбойт. Мындай категориялар үчүн, категориялардын алдында туура сорттоочу сап менен сызыкты киргизиңиз:
{{DEFAULTSORT:Фамилиясы, Аты}}

Сорттоонун негизги категориялардын бири үчүн гана аныктоо: 

[[Category:Негизги категория А|сорттоо баскычы]]
[[Category:Негизги категория Б]]
Бул ошондой эле "Негизги категория А" үчүн аныкталган бардык сорттоону DEFAULTSORT жокко чыгарат.

Викиказына боюнча пайдалуу сорттоо тартиби: 

░ ! " # $ % & ' ( ) * + , - . / 0 9 : ; < = > ? @ A a Z z [ \ ] ^ _ ` { | } ~ É é 📚
  • Бул жерде ░ символу жөн гана боштукту сорттоо ачкычы катары көрсөтүү үчүн арналган, ал ар дайым биринчи иреттелет.
  • Викиказынада эң көп колдонулган эки сорттоо баскычтары  ' (боштук) жана *, андан кийин !, #, +, -, ., :, ? жана ~ да көп колдонулат.
  • ~ сорттоо баскычы Викиказына категориясынын аягындагы калыптарды сорттоо үчүн колдонулат. Мисалы: Category:Transport templates категориясында сорттолгон Category:Transport үлгүлөрүн караңыз.
  • 📚 ({{Setcat}}) атайын сорттоо баскычы тиешелүү категориянын аягындагы сүрөттөр топтомун сорттоо үчүн колдонулат. (Мисалы: Category:Icosahedron with colored vertices Category:Icosahedron менен иреттелген үлгүнү караңыз.)

→Көбүрөөк маалымат алуу үчүн Meta:Help:Sorting#Sort modes караңыз.

Категориялардын атын өзгөртүү же жылдыруу

Маалымат үчүн Викиказына:Категориянын атын өзгөртүү бөлүмүн караңыз.

Ылайыктуу категорияга бөлүү үчүн

Барактар ​​(анын ичинде категория барактары) мазмунуна эмес, предметине (темасына) жараша категорияга бөлүнөт, анткени мазмун адатта категория барагынын туруктуу эмес өзгөчөлүгү болуп саналат. Атап айтканда, сиз дароо категория барагынан орунсуз мазмунду таба аласыз.

Мисалы: Category:Spheres кристалл шарлардын гана сүрөттөрү бар деп коёлу. Учурдагы мазмунга ылайык, категория барагына Category:Glass кошпоңуз, анткени шарлар ар түрдүү материалдардан жасалышы мүмкүн. Адатта айнек объектисин көрсөткөн ар кандай сүрөт Category:Glass категориясына бөлүнөт (же анын подструктурасынын категориясында). Демек, эгер Category:Spheres чындап эле кристалл шарлардын сүрөттөрүнө жык толгон болсо, Category:Glass шарлары же Category:Spheres жана Category:Glass категорияларына бөлүнгөн Категория:Кристалл шарлар сыяктуу жаңы категория барагын түзүү жакшыраак болот.

Жалпысынан файлдар белгилүү бир тема үчүн бар болгон эң белгилүү категорияда гана болушу керек. Мисалы, Category:Looking up the center of the Eiffel Tower ичиндеги файлдар Category:Paris категориясында да болбошу керек (төмөндө over-categorization караңыз). Эгер максатыңызга туура келген категорияны таппасаңыз, аны түзө аласыз — бирок адегенде категорияларды колдонуу жөнүндө бөлүмдү кылдат окуп чыгыңыз.

Бул сүрөт бир гана категорияга кирет дегенди билдирбейт. Бул жөн гана сүрөттөр ашыкча же конкреттүү эмес категорияларда болбошу керек дегенди билдирет. Мисалы: айсбергден тик учак менен куткарылып жаткан ак аюунун сүрөтүндө Категория:Деңиз аюу, Категория:Айсбергдер жана Категория:Куткаруучу тик учактар категориялары болушу керек. Бирок бул сүрөттө Category:Ursidae, Категория:Деңиз музу же Категория:Учак категориялары болбошу керек.

Категориялоо боюнча кеңештер

Жүктөөлөрүңүз үчүн тандаган категориялар (же галереялар) төмөнкү суроолордун мүмкүн болушунча көбүнө жооп бериши керек:

Жогорудагы суроолор категорияга бөлүнө турган сүрөттүн негизги аспектилерин камтыйт. Кээ бир сүрөттөр үчүн бардыгын колдонуу акылга сыярлык болсо, башка сүрөттөр үчүн бир же экөө гана акылга сыярлык. Мындан тышкары, сүрөттөрдү классификациялоо үчүн колдонула турган сүрөттөрдүн дагы бир нече аспектилери бар:

Бул акыркы топтом пайдалуу жана маанилүү, бирок ар дайым критерийлердин негизги топтомуна кошумча жасалышы керек.

Викиказынадагы категориялоо Википедия долбоорлорундагы категориялоого караганда кененирээк жана тереңирээк. Алар менен салыштырганда, Викиказына жеке темалар үчүн көбүрөөк категорияларга ээ - жерлер, адамдар, уюмдар, окуялар, терминдер ж.б. Википедиядагы дээрлик ар бир макаланын Викиказына боюнча тиешелүү категориясы болушу мүмкүн. Бирок, кадимки адамдын же кокустук окуянын сүрөттөрү көп болсо да, аларды атайын категорияга топтоп, ошол категорияны атайын атайын категориялардын бир топтомуна жекече классификациялоонун ордуна, аларды атайын категорияга топтоп, ошол категорияга бөлүү практикалык.

Тиешелүү категорияны табыңыз

Жүктөп берүүлөрүңүз үчүн туура категорияларды табуу үчүн, сиз негизги категориядан категория түзүмүнө өтүшүңүз керек. Сиз жүктөгөн файлга дал келген эң спецификалык категорияны тапканга чейин издөөңүздү субкатегория боюнча тарылтыңыз. Сиз субкатегориялардын шилтемелерин чыкылдатуу же субкатегориялардын аталыштарындагы ▶ сүрөтчөлөрүн басуу аркылуу субкатегория дарагын кеңейтүү аркылуу категория түзүмү боюнча чабыттай аласыз. Жогорудагы Негизги категориялар бөлүмү баштапкы чекитти камсыз кылат, ал эми Кантип категориялоо керек: Предмет боюнча көрсөтмөлөр кээ бир предметтерди камтыйт.

Ашыкча категориялар

кошуу критерийлери (w:WP:OVERCAT эквиваленти) үчүн Commons:Category inclusion criteria караңыз.

Нерсени анын негизги категориясына жайгаштырбаңыз. Мисалы: Эйфель мунарасынын ак-кара сүрөтү Эйфель мунарасынын кара жана ак фотосүрөттөрү ичинде жайгаштырылышы керек. Ал бир эле учурда ошол категорияга да, Категория:Париж категориясына да жайгаштырылбашы керек.
Shortcut

Ашыкча категориялаштыруу - файлды, категорияны же башка баракты категория дарагында (схемасында) бир эле бутактын бир нече деңгээлдерине жайгаштыруу. Жалпы эреже: сүрөттү алардан жогору эмес, ар дайым эң белгилүү категорияларга жайгаштырыңыз. Бул эрежеден өзгөчөлүктөр төмөнкү бөлүмдө түшүндүрүлөт.

Мисалы: Категориялануучу сүрөт сары тегерек менен көрсөтүлгөн. Бул сүрөт Категория:Сары тегерекчелер категориясына жайгаштырылышы керек. Эгер ал Категория:Айлампалар категориясында да жайгаштырылса, анда ал ашыкча категорияланган.Биз буга чейин эле анын тегерек экенин билебиз, анткени бардык сары тегерекчелер тегерек. Ошондуктан, Категория:Айлампалар ашыкча. Калып:Uw-overcat бул тууралуу катышуучуларга эскертүү үчүн колдонулушу мүмкүн.

Бул көпчүлүк файлдарга тиешелүү: Жанындагы сүрөттө айтылгандай, Категория:Эйфель мунарасынын ак-кара сүрөттөрү Категория:Париж категориясына кирбеши керек, ал эми Категория:Альберт Эйнштейн категориясындагы файлдар да Категория:Германиядан келген физиктер категориясына кирбеши керек ж.б.у.с.

Эмне үчүн ашыкча категориялар көйгөй болуп саналат

Көбүнчө сүрөт канчалык көп категорияда болсо, аны табуу ошончолук оңой болот деп ойлошот. Дагы бир мисал: Бул логикага ылайык, эркекти көрсөткөн ар бир сүрөт Категория:Эркектер ичинде болушу керек, анткени сиз издеген адамыңыз жөнүндө анын эркек экенинен башка эч нерсе билбесеңиз да таба аласыз. Натыйжада, жогорку категория толуп, бул сиз каалаганды табуу үчүн жүздөгөн, тагыраак айтканда, миңдеген сүрөттөрдү карап чыгууну талап кылат. Сиз издеген нерсеңизди таппай калышыңыз мүмкүн, анын үстүнө en:Man сыяктуу макаланы иллюстрациялоо үчүн кадимки адамдын сүрөтүн издегендер кино жылдыздарынын, илимпоздордун жана саясатчылардын сүрөттөрүнүн арасында адашып баратканын көрүшөт.

Төмөнкү деңгээлдерде көйгөй анча курчубайт, анткени сүрөттөрдүн саны азыраак болот — бирок алар жүздөгөн адамдарга оңой жетет. Бирок дагы эле бир маселе бар: Эйнштейнге кайрылып көрөлү. Мен анын физик экенин билем, ошондуктан Категория:Физиктер категориясына карайм. Мен башка физиктердин жүздөгөн сүрөттөрүнүн арасынан Эйнштейндин образын табам, ага анча деле ыраазы эмесмин, бирок ал жерде бирөө гана бар. Ал жерде сүрөт бар болгондуктан, мен Категория:Германиядан чыккан физиктерди карап, Категория:Альберт Эйнштейнди табуудан көрө, башка жерде жашырылган жок деп ойлойм. Ошентип, ашыкча категориялаштыруу эки көйгөйгө алып келди: жогорку категория баш аламан болуп саналат жана колдонуучулар тиешелүү сүрөтү бар категорияга жеткенден кийин эң ылайыктуу категорияны издөөнү токтотушат.

Категорияларды туура эмес бөлүштүрүү ашыкча категориялаштырууга себеп болот

Канчалык кызыктай угулса да, аз категорияга бөлүү ашыкча категорияга бөлүнүүгө себеп болушу мүмкүн. Категориянын өзү туура категорияга бөлүнбөсө, ал колдонуучуларды ошол категорияга тиешелүү файлдарды ашыкча категорияга алып келиши мүмкүн. Буга мисал: Category:Eivør Pálsdóttir Категория:Адамдар аты боюнча категориясына гана бөлүнгөн. Анын сүрөтүн категорияга киргизген колдонуучу сүрөттү Категория:Фарер аралдарынын аял вокалисттерине да жайгаштырууга азгырылышы мүмкүн. Бул жерде туура чечим бул сүрөттү Category:Eivør Pálsdóttir ичинде гана жайгаштыруу жана ал категорияны Категория:Фарер аралдарынан келген аял вокалисттердин субкатегориясына айландыруу. Бирок ошол учурда эки категорияга тең жайгаштырылган бардык сүрөттөр ашыкча категорияга айланып, негизги категориядан кол менен алынып салынышы керек.

Тиешелүү көйгөй — ката категорияларга бөлүштүрүү. Ноттинг Хилл — Лондондогу Кенсингтон жана Челси шаарчасындагы район. Ал түзүлгөндө, Категория:Ноттинг Хилл түз эле Категория:Лондон Категория:Кенсингтон жана Челси Королдук Бороу субкатегориясынын ордуна жайгаштырылды. Ноттинг Хиллдин сүрөтүн категорияга киргизген колдонуучу аны Категория:Ноттинг Хилл жана Категория:Кенсингтон жана Челсидеги Королдук Бороу категориясына жайгаштырууга азгырылышы мүмкүн. Анын ордуна, ар бир сүрөт эң белгилүү категорияларга гана жайгаштырылышы керек жана ал категориялар өз кезегинде алардын эң белгилүү категорияларына жайгаштырылышы керек.

Туура эмес категорияланган категорияларга туш болгондо, эгер мүмкүн болсо, аларды тиешелүү негизги категорияларына жайгаштырыңыз. Бул ашыкча категориядан качууга гана жардам бербестен, категория дарагы аркылуу өтүүнү жеңилдетет.

<span id="_Exception_for_images_with_more_categorized_subjects">

Көбүрөөк категорияланган сүрөттөр үчүн өзгөчө абал

Бир гана тиешелүү теманы чагылдырган файл ашыкча категорияга бөлүнбөшү керек. Файлда кошумча тиешелүү предметтерди чагылдырган жана кошумча предметтердин өздөрүнүн субкатегориялары жок болгон учурда, сүрөттү субкатегорияда да, негизги категорияда да убактылуу категориялаштыруу каралышы мүмкүн.

Мисалы: бул жагдай үч саясатчынын, алардын бири Ангела Меркельдин (өзүнүн Викиказынада категориясы бар) жана өз категориялары жок дагы эки саясатчынын сүрөтүн тарткан учурда келип чыгышы мүмкүн. Сүрөт Ангела Меркель же анын субкатегорияларынын биринде категорияга бөлүнсө да, аны Категорияга:Германиянын саясатчылары категориясына да кошуу, адатта, ашыкча категория болуп эсептелет. Бирок колдонуучулар Меркел категориясындагы башка эки саясатчыны издеши мүмкүн эмес. Идеалында, биз башка эки саясатчы үчүн атайын субкатегорияларды түзмөкпүз (кепилдик болгондо) же башка тиешелүү субкатегорияларды табабыз (мисалы: Категория:Бавариянын саясатчылары же Категория:ФДПнын мүчөлөрү ж.б.), бул бизге ашыкча категориялаштыруудан качууга мүмкүндүк берет. Бирок, кээ бир жагдайларда, башка тиешелүү субкатегориялар жок болгон учурда, биз сүрөттү Категория:Германиянын саясатчылары категориясына убактылуу категориялашыбыз керек болушу мүмкүн.

Өлкөлөр бири-бирин кайталаган бир нече категориялардын бир бөлүгү катары классификацияланышы мүмкүн. Мисалы: Категория:Индия Категория:Түштүк Азия өлкөлөрү жана Категория:Азия өлкөлөрү.

Ошондой эле колдонуучулардын категориялары ашыкча категориялоодон бошотулган, анткени алар көпчүлүк көрүүчүлөргө көрүнбөйт жана долбоор колдонуучулар аларды ар кандай максаттарга, мисалы: сорттоо, статистика, колдонуучу кутучалары үчүн толтуруу наркы ж.б. үчүн кошот.

Кантип категорияга бөлүү керек: тема боюнча көрсөтмө

Кээ бир категориялар үчүн, ошол категориядагы мазмунду кантип иреттөө боюнча атайын көрсөтмө бар. Бул көрсөтмөнү темаңыз үчүн категория схемасында же Викиказына долбоорунан тапса болот. Бул бөлүмдө кээ бир категориялар боюнча маалымат бар жана кээде категориянын барагынын жогору жагында, Категорияда Аталыштар мейкиндигинде көрсөтмөлөрү бар. Мисалы: адамдарды чагылдырган мазмунду категорияларга бөлүштүрүү боюнча айрым көрсөтмөлөр Категория:Инсандардын башында, ал эми кээ бирлери төмөнкү Инсандар бөлүмүндө.

Курулмалар

Имараттар жана туннелдер сыяктуу курулмаларды сүрөттөгөн мазмунду да ушундай жол менен классификациялоого болот:

Курулма категориясы. Биринчиден, белгилүү бир курулма үчүн категория бар-жогун текшериңиз.

  • Эгер бар болсо: аны ошол жерге коюңуз.
  • Эгерде жок болсо: Эгерде сизде экиден ашык сүрөт бар болсо: курулманын аталышы менен аталган жаңы категория түзүңүз. Мисалы: Category:Rheinbrücke Emmerich. Сөзсүз түрдө англисче эмес, жалпы аталышты колдонуңуз.

Анда сиз категорияны (ар бир сүрөттү ЭМЕС!) төмөнкү мүмкүнчүлүктөр боюнча бөлүштүрөсүз:

Андан кийин, сүрөттөлүштүн структурасы боюнча категорияга бөлүңүз, мисалы:

Ошондой эле көрүнгөн бөлүгүн жана контекстти карап көрөлү:

Адамдар

Адамдарды сүрөттөгөн мазмун Категория:Америка Кошмо Штаттарынан келген экономисттер сыяктуу аларды сүрөттөгөн категорияларга салынышы керек. Бул тууралуу көбүрөөк маалымат алуу үчүн Категория:Адамдар дарегинен баштаңыз.

Бул категорияларды кантип атоону жана уюштурууну Викиказына:Адамдарды категориялоонун схемасы караңыз.

Пейзаждар, сырткы көрүнүштөр

Берилген объектти жалпы көз караштан чагылдырган мазмун Гиральдадан Севилья соборунун көрүнүшү сыяктуу "Объекттин көрүнүштөрү" категорияларына топтоштурулган. Мындай категориялар объект категориясынын (мисалы:Севильский собору) жана көз караш категориясынын (Хиралда мисалы) субкатегориялары болушу керек.

Бул мисалда |Гиральдадан Севилья соборунун көрүнүшү категориясы түздөн-түз предметтердин жана көз караштардын категорияларында эмес, Севильский соборунун көрүнүштөрү жана Гиральдадан көрүнүштөр. Мындай ортоңку категориялар көбүнчө түзүмдү камсыз кылуу жана ашыкча категориялаштыруунун алдын алуу үчүн зарыл, өзгөчө шаардын ичинде жайгашкан көз караштан шаардын көрүнүшү үчүн. Мисалы: Римдин Пинчио менен болгон көрүнүштөрү аны түз Рим категориясына жайгаштырбоо үчүн Категория:Римдин көрүнүштөрү орто категорияга муктаж.Категория:Рим категориясына жайгаштыра турган болсок, бул түшүнүк боюнча ашыкча көп маалыматтарды камтып, ашыкча категориялаштырып салабыз.

Текст

Тексттер, мисалы: китептердин сканерлери, адатта, сканердин ар бир версиясы жана тексттин ар бир басылышы үчүн категорияга ээ болушу керек. Ошентип, үч өзүнчө басылып чыккан китепте китеп үчүн ага таандык негизги категориясы, ар бир текст үчүн үч субкатегория жана JPEG, DjVu ж.б. текст үчүн кошумча субкатегориялар болот, эгер ар бир версия чындыгында жүктөлүп алынган деп ойлосок. (Категориялар Викиказынада сакталбаган аталыштар үчүн түзүлбөйт.) Бул өзгөчө DjVu жана PDF форматтарынан башка форматтардагы файлдар үчүн маанилүү, мында категория сканерлерди айкалыштыруунун бирден-бир практикалык каражаты болуп саналат; Мисалы: Category:The Chronicles of England, Scotland and Ireland, Holinshed, 1587, анда JPEG форматындагы сканерленген барактардын 2857 сүрөтү камтылган.

GLAM же ГКАМ (Галереялар, китепканалар, архивдер жана музейлер)

Галереялардын, китепканалардын, архивдердин жана музейлердин (GLАM) массалык мазмун тартууларга байланыштуу категорияларга бөлүштүрүү маселелери үчүн Commons:Guide to batch uploading#Categories дарегин караңыз.

Категориялоо процесси

Учурда бот жаңы жүктөлгөн файлдар актуалдуу категорияларга бөлүнгөнүн текшерет жана андай эмес файлдарды категорияларга бөлүүгө аракет кылат. 2015-жылдын 17-июнуна чейин CategorizationBot бул жумушка жооптуу болгон. 2019-жылдын июнь айына карата SteinsplitterBot категориясыз файлдарды маал-маалы менен текшерип турат. Иш процесси төмөнкүдөй:

  1. Колдонуучу жаңы файлды жүктөйт жана категорияларды кошот (же кошпойт).
  2. Бот файлдын категорияга бөлүнгөнүн текшерет.
    • Файл мурунтан эле категорияланган => ооба
    • Файл категорияланган эмес => бот Category:Media needing categories үчүн файлды тег кылат. Бүгүнкү файлдар Category:8 August 2024 8 карата категорияга муктаж болгон медиада.
  3. Колдонуучулар файлдарды андан ары категориялаштырат (мисалы: категориянын төмөндөгү таралышы)

Ошондой эле: User:CategorizationBot#Process, категориялоо статистикасы караңыз.

Башка категориялар боюнча иштөө процесстери кол менен аткарылышы мүмкүн:

  • Категорияларды толтуруу: Издөө системасында тиешелүү ачкыч сөздөрдү колдонуп, берилген категориядагы файлдарды таап, ошол жерге коюңуз.
  • Категорияны жайылтуу: Каттегория:Диффузияны талап кылган категориялар дарегине өтүңүз, жык толгон категорияны тандаңыз, керек болсо тиешелүү субкатегорияларды түзүңүз жана файлдарды субкатегорияларга жылдырыңыз. Cat-a-lot жана HotCat сыяктуу гаджеттер жардам бере алат.

"HIDDENCAT" менен белгиленген категориялар

Shortcut

Көптөгөн актуалдуу эмес категориялар категория барагында сыйкырдуу сөз __HIDDENCAT__ же {{Hiddencat}} менен белгиленген. Калыпты колдонуунун артыкчылыгы - колдонуучу үчүн кошумча маалымат кутусу болот, анда төмөнкүлөр айтылат: 

 ""Тийиштүү колдонуучунун тандоосу коюлмайынча, бул категория анын мүчө барактарында көрсөтүлбөйт."

__HIDDENCAT__ колдонуунун мисалы - Category:PD NASA. Калыпты колдонуунун мисалы Category:Wildtunis/100WikiCommonsDays.

Категориялар жалпысынан ар бир баракта көрүнсө да, __HIDDENCAT__ же {{Hiddencat}} менен белгиленген категориялар гана көрүнөт:

  • түзөтүү экранында: экрандын аягында, түзөтүү кутучасынын астында
  • категория беттеринде:
    • жашыруун категориядагы субкатегориялар боюнча: кадимки жерде, бирок кичирээк шрифти жана "Hidden categories" белгиси менен өзүнчө сапта.
    • негизги категориялары боюнча: башка категориялар сыяктуу эле
  • файлдын сүрөттөмө барактарында жана галерея барактарында: өздөрүнүн көрүнүү артыкчылыктарында "Жашыруун категорияларды көрсөтүүнү" тандап кирген колдонуучулар үчүн. Бул бардык жаңы катталган колдонуучулар үчүн иштетилген.

Бул өзгөчөлүк көбүнчө лицензия тегине негизделген категориялар сыяктуу калыпка негизделген категориялар үчүн колдонулат. Мисалы: файлдын сүрөттөмө барагына {{PD-old-100}} жайгаштыруу файлды < менен белгиленген Категория:Автору 100 жылдан мурун каза болгон коомдук энчи сүрөттөрүнө кошот. nowiki></nowiki>.

Көбүрөөк маалымат алуу үчүн, Mediawiki үчүн жашыруун категориялар боюнча жардам бөлүмүн караңыз (Викиказына колдонгон программа).

Категориялар үчүн калыптар

Кээ бир калыптар категория барактарында колдонуу үчүн иштелип чыккан Категория:Категория аттар мейкиндигинин калыптары. Эгерде категория Викимаалымат менен байланышкан болсо, анда сиз колдоно аласыз:

анда Викимаалыматта бар теманын маалыматы кыскача көрсөтүлөт, ошондой эле туулган/өлүм/аты/эстелик ID категорияларын автоматтык түрдө кошот.

Көбүрөөк колдонулган категория калыптарынын айрымдары Category:Category header templates, мисалы:

Куралдар

Further information: Commons:Tools
  • Гаджеттер колдонуучунун каалоолору аркылуу иштетилет.
    • Cat-a-lot: A tool that helps with moving multiple files between categories or adding categories to search results. [documentation / talk] 
    • HotCat: d Easily add / remove / change a category on a page, with name suggestions. [documentation / example / talk] 
    • Gallery Details: Adds a link in the toolbox to display galleries and categories (and Newimages and Search result pages) with extensive details from file description pages and links to easily mark an image without source, etc. If Pretty log is activated, it also works on Log pages. [documentation / talk] 
    • Place categories above content, but below image on file description pages.  Колдонуучу интерфейсинде категориялардын жайгашуусун өзгөртөт.
    • Add a link to category pages to search for the category name with the option "-incategory". This excludes files already in the category (doesn't work if the category was added by a template). [talk] 
  • Toollabs / Toolserver куралдары

Кошумча маалымат

  1. ↑ Мүлктү кошуу P373 иштеди чейин "Викиказына категориясы" "кошуу билдирүүсү" аркылуу, бирок 2019-жылдын январынан баштап Commons category (P373) касиети кээ бир Викиказына калыптары тарабынан көбүрөөк колдоого алынган.
Retrieved from "https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Commons:Categories/ky&oldid=890069007"